Jachtmessen

ALLES OP ZAK

Zakmessen zijn beschikbaar in alle kleuren en smaken, van messen met een enkel lemmet tot meerdere lemmeten tot vrij complexe multi-tools. Het spreekt voor zich dat jachtmessen met één lemmet populair zijn, en blijven, door hun eenvoudige, compacte vorm en doeltreffendheid. Het is daarentegen ook alleen maar een mes, niets meer. Messen met meerdere lemmeten zijn vanzelfsprekend dikker en zwaarder, maar zijn veelzijdiger. Denk bijvoorbeeld aan een zakmes met drie lemmeten waaronder een rechte (conventionele) snede als meid-voor-alle werk, een gekartelde snede om pezen en touw door te snijden en een zaagsnede om hout en botten door te zagen. Tot slot zijn er de multifunctionele zakmessen die we kennen uit Zwitserland en de echte multi-tools zoals we deze oorspronkelijk uit de Verenigde Staten kennen. Dit zijn complexe, vaak weinig compacte instrumenten die de term ‘zakmes’ compleet overstijgen en eerder een gereedschapskist in zakformaat vormen. Deze multi-tools zijn enorm handig om bij de hand te hebben in de auto en op de schietbaan. Om een stuk wild te ontweiden zijn ze echter niet ideaal. Denk bijvoorbeeld aan het bloed dat tussen al die verschillende tools kruipt. Hier is een zakmes met een beperkter aantal lemmeten beter geschikt.

IN DE TANG

Hoewel bepaalde zakmessen prima geschikt zijn voor de harde jachtpraktijk, vormen messen met een vast lemmet toch het ultieme gebruiksmes. Net omdat een zakmes gemaakt is uit twee stukken, verbonden door een scharnierpunt, is de constructie weliswaar compacter, maar ook zwakker dan die van een vast mes. De kans op een breuk aan het scharnierpunt is namelijk veel groter dan bij een vast mes waarbij lemmet en heft uit één massief stuk metaal bestaat. Daarom is het belangrijk om bij een vast mes te onderzoeken of het een volledige tang heeft. Met andere woorden, of het lemmet volledig doorloopt in het heft. Bij eerder eenvoudige en/of goedkopere vaste messen is er geen doorlopende tang maar spreken we over een angel. Denk bijvoorbeeld aan een tafelmes. Hierbij loopt het lemmet door in het heft, maar is het slechts met een kleine angel bevestigd in het heft. Niet zo bij de jachtmessen die wij op het oog hebben. Hierbij vormen het lemmet en de tang één massief stuk dat doorloopt tot het einde van het heft. Er is eenvoudigweg geen beter noch robuuster alternatief.

LENGTE VAN HET LEMMET

Jachtmessen zijn beschikbaar in alle vormen en maten. Daarbij moet gezegd: groter is niet altijd beter. Een ‘Hirschfänger’ met een lemmet van meer dan 30cm is heel indrukwekkend om te zien en bij het juiste gebruik - het afmaken van een gewond stuk grofwild - zeer doeltreffend. Het is alleen geen mes dat je snel even in de hand neemt om een haas te ontweiden. Ook voor het ontweiden van het stuk grofwild dat je net hebt afgemaakt met die lange dolk is een kleiner mes toch wel handiger. Zakmessen met een lemmet tot 10cm zijn ideale begeleiders in het veld én in het dagelijks leven. Ze zijn compact genoeg waardoor je amper merkt dat je ze op zak hebt, maar groot genoeg om heel uiteenlopende situaties perfect aan te kunnen. Kleinere mesjes zijn heel handig maar minder veelzijdig. Grotere messen kunnen allicht meer aan maar zijn dan weer minder handzaam. Een mes met een stevig, vaststaand lemmet is dan weer de ideale begeleider voor het buitenleven. Het kan dan ook erg veel aan. Van brandhout klieven tot een dier ontweiden en villen. Denk er trouwens aan om de lokale wetgeving er op na te slaan wanneer je een mes aankoopt/draagt/gebruikt, hier in Nederland maar ook in het buitenlandse revier en op jachtreizen.

HET SCHERP VAN DE SNEDE

De snede van een mes - het scherpe deel - kan heel uiteenlopen gevormd zijn. Zo zijn er lemmeten met een rechte snede, perfect voor universeel gebruik, snijden, hakken, villen… Het is ook zeer eenvoudig om te slijpen en goed scherp te houden. Om vezelige voorwerpen zoals pezen, touw, netten… maar ook brood… te snijden, is een gekartelde snede veel beter geschikt dan een rechte snede. Er zijn trouwens ook combinaties van beide types beschikbaar waarbij bijvoorbeeld het eerste deel van de snede nabij de punt recht is en het tweede deel richting het heft gekarteld. Daarnaast is er ook de echte zaagsnede voor het grove werk. Hou in het achterhoofd dat een (deels) gekartelde snede weliswaar nuttig is, maar ook moeilijker om te slijpen. In het veld kan je een rechte snede nog snel wat extra aanscherpen. Met een gekartelde snede is dit niet zo vanzelfsprekend.

STAALSOORTEN

In de wereld van de messen worden staalsoorten druk besproken. Er zijn dan ook veel pro’s en contra’s van de diverse staalsoorten want de ideale staalsoort bestaat eenvoudigweg niet. Hierdoor kunnen meningen verschillen. De meeste meslemmeten worden gemaakt van carbonstaal en roestvast staal. Dit laatste is eenvoudiger te onderhouden en beter bestand tegen corrosie, daar waar carbonstaal meer aandacht en onderhoud vereist. Denk er bij staalsoorten ook aan dat het meest harde staal lang niet altijd het beste staal is voor jachtmessen. Hard staal is namelijk lastig om met de hand te slijpen en heb je een machine voor nodig. Daarbij kan het ook minder spanning verwerken. Voor kapmessen wordt bijvoorbeeld zachter staal gebruikt omdat dit nu eenmaal harde klappen krijgt en heel veerkrachtig moet zijn. Staar je dus niet blind op hardheid, maar kijk ook naar wat je met een mes wilt doen. 

OP ZAK EN OP SLOT

Afgezien van enkele heel eenvoudige zakmessen zonder vergrendeling van het lemmet, hebben de meeste zakmessen wel één of andere vorm van vergrendeling om het lemmet op slot te zetten. We willen natuurlijk voorkomen dat het lemmet dichtklapt tijdens het gebruik en we onze vingers verwonden. 

Een eerste mechanisme is de ‘ring lock’ die we vooral kennen van de Franse Opinel messen. Hierbij wordt de ring rond het scharnierpunt gedraaid wanneer het mes geopend is. Hierdoor wordt het lemmet vergrendeld en kan het niet meer scharnieren. Dit mechanisme is eenvoudig met één hand te bedienen. Een bijkomend voordeel is dat het ringslot ook gebruikt kan worden om het lemmet ook in gesloten toestand te blokkeren. 

Daarnaast is de ‘backlock’ een erg vaak voorkomend mechanisme. Een veer die over de rug van het mes loopt, valt bij opening van het mes achter het scharnierpunt van het lemmet in het slot. In de rug van het handvat is een uitsparing gemaakt waar de veer ingedrukt kan worden om het lemmet te ontgrendelen. Een voordeel van de backlock is dat het slot automatisch vergrendelt wanneer het mes opent. Je kan het dus nooit vergeten te gebruiken.

Het ‘liner lock’ mechanisme werkt met een geveerde metalen pal die in de handgreep van het mes, achter het scharnierpunt van het mes klikt. Deze pal ligt in het verlengde van het lemmet. Omdat de pal achter het scharnierende deel van het mes valt, kan het mes niet meer terug plooien. Dit kan pas wanneer de pal uit de weg wordt geduwd. Hetzelfde principe wordt gebruikt voor de ‘frame lock’. Het verschil is dat hier een uitgefreesd deel van de handgreep zelf ter vergrendeling achter het scharnierpunt en niet een pal die in de handgreep ligt zoals bij de liner lock. Een voordeel van deze twee gelijkaardige mechanismen is dat automatisch activeren bij het openen én met één hand ontgrendeld kunnen worden. Messen met dit soort sloten kan je daarom vaak met één hand openen, ontgrendelen en weer sluiten. Wat het gebruikscomfort alleen maar vergroot.

GOED GESLEPEN

Een mes is maar bruikbaar zolang het scherp is. Daarom is het noodzakelijk om het regelmatig te slijpen en goed te onderhouden. Thuis kan dit met losse slijpstenen en/of - staven. Dit soort slijpen vergt al wat oefening omdat je de juiste hoek moet aanhouden. Het geeft wel het beste resultaat. Daarnaast zijn er ook doortrekslijpers die onder een vaste hoek werken en waar je eigenlijk amper bij na moet denken. Het is wijs om altijd een of andere manier van slijpen bij de hand te hebben in het veld. Het loont namelijk altijd om je mes optimaal scherp te houden. Een scherp mes is namelijk veiliger dan een bot mes. Met een bot mes ga je meer kracht zetten waardoor je sneller een ongeluk kan krijgen. 

GEEN MAGISCH WONDERMIDDEL

Voor de jager is een goed, scherp mes onmisbaar. Voor de ene is het een zakmes, voor de andere een mes met een vast lemmet. Waar je voorkeur ook naar uitgaat, in mijn geval een vrij compact zakmes en een volwassen vast mes in de jachttas, onthoud vooral dat het werktuigen zijn die eerste en vooral goed in de hand moeten liggen. Daarbij moet je ook leren met je messen om te gaan en ze goed scherp te houden. Alleen zo haal je er het beste resultaat uit, zonder je in je vingers te snijden. Letterlijk en figuurlijk.