Telescopen

EEN TELESCOOP IS GEEN STERRENKIJKER

Hoewel de toestellen in zekere zin op elkaar lijken is een telescoop niet te verwarren met een sterrenkijker. Het laatste type is specifiek ontworpen om hemellichamen te bestuderen. Het doel van een telescoop daarentegen is eerder ‘aards’ van’ toepassing. Vogelaars gebruiken een telescoop om vogels in detail te bekijken, te identificeren en te bestuderen. Jagers - zeker in weidse biotopen zoals open vlaktes, bergketens… - gebruiken telescopen om wild te spotten en aan te spreken. En dit op afstanden die buiten het bereik liggen van een gewone verrekijker met 8x of 10x vergroting. Dit neemt trouwens niet weg dat een telescoop gebruiken op ‘verrekijkerafstand’ ook voor heel veel plezier zorgt. Je kan het wild namelijk superscherp en in detail observeren. De snorharen van een haas of de parels op het gewei van een reebok tellen is geen illusie. Integendeel.

DE CIJFERS

Het is algemeen bekend dat de benaming van verrekijkers is opgebouwd uit de vergroting, zoals “8x” of “10x”, gevolgd door de diameter van de objectieflens, zoals “42” of “56”. Dit is echter niet het geval bij telescopen. Doorgaans worden telescopen niet benoemd met hun vergroting, maar enkel met de diameter van hun objectieflens in millimeters. Veel populaire telescopen hebben een objectieflensdiameter van 50 tot 100mm en zelfs meer. Om wild te observeren vanop je hoogzit of uit een voertuig, zijn objectiefdiameters van 80mm en meer perfect geschikt. Voor de bersjacht, waarbij je het wild benadert, biedt een lichtere, compactere telescoop met een lensdiameter van 50 tot 60mm meer comfort. Het spreekt voor zich dat grotere objectieflenzen zorgen voor meer lichtinval, echter dragen ze ook bij tot de omvang en het gewicht van het toestel. Deze toestellen hang je dan ook niet zomaar losjes om je nek als een verrekijker. 

OCULAIR EN VERGROTING

De selectie van het juiste oculair is een belangrijke afweging bij het gebruik van een telescoop. Het is namelijk het oculair dat zorgt voor de vergroting van het beeld. Bij bepaalde toestellen zit het oculair vast ingebouwd. Andere types bieden de mogelijkheid om van oculair te wisselen. Deze oculairen kunnen heel erg verschillen. Sommigen hebben een vaste vergroting, bijvoorbeeld 20x of 30x, anderen hebben een zoomfunctie en bieden vergrotingen zoals bijvoorbeeld 20-40x, 20-60x of 20-75x. Ook zijn er zogenaamde ‘wide angle’ oculairen die voor een extra groot zichtveld zorgen. Van al deze types zijn zoom-oculairen het meest universeel inzetbaar. Met een lage vergroting scan je de omgeving op zoek naar wild. Met de hogere vergrotingen ga je de gespotte dieren van naderbij bestuderen. Bijvoorbeeld om het gewei van een edelhert goed te bestuderen of in de verte een gems bij een steile rotswand aan te spreken.

SCHERPSTELLEN

Gewoonlijk wordt een telescoop scherpgesteld door aan een rubberen ring te draaien die rond het telescooplichaam is gemonteerd. Door aan deze ring te draaien, verandert de positie van interne lenzen ten opzichte van elkaar, waardoor je een haarscherp beeld krijgt. Deze scherpstelringen werken perfect bij het volgen en observeren van bewegende dieren omdat je snel kan bijstellen. Bepaalde modellen beschikken bovendien over een scherpstelring met tweetraps focus. Hiermee kan je heel snel van vlakbij tot in de verte scherpstellen, terwijl je voor het fijne werk heel subtiel kan afstellen. Andere types hebben geen scherpstelring aan het lichaam maar wel een eenvoudige, centrale draaiknop.

LENSKWALITEIT

Zoals bij elke type optisch materiaal, is de lenskwaliteit van een telescoop onderscheidend voor de uiteindelijke beeldkwaliteit. Zo bevordert moderne lenstechnologie onder meer de lichttransmissie, waardoor je een helderder beeld krijgt. ED lenzen - ook bekend als extra-low dispersion lenzen - produceren een merkbaar scherper beeld. Hou er rekening mee dat niet alle merken dezelfde technologie en/of benaming gebruiken. Wat bij de ene ED wordt genoemd, is bij de andere HD en wordt bij nog een ander merk bestempeld als XD. Het is ook geen keurmerk. De ene HD is de andere niet. Logisch dat de lenskwaliteit bijdraagt aan de kostprijs van een telescoop. Het is de extra investering echter waard, want je krijgt er een haarscherp, helder beeld voor terug. Dit draagt alleen maar bij tot meer kijkplezier. Daarbij maken deze telescopen het ook mogelijk om aan digiscoping te doen. Dit is het nemen van foto’s met een digitale camera of smartphone met de telescoop als telelens. Des te beter de optische kwaliteit van de telescoop, des te beter het eindresultaat van de foto’s.

RECHT OF IN EEN HOEK

Vaak worden telescopen aangeboden in twee configuraties, met het lichaam recht of in een hoek. Met een rechte configuratie staat het oculair in lijn met het lichaam van de telescoop. In de andere configuratie staat het oculair in een hoek van circa 45 graden ten opzichte van het telescooplichaam. Beide configuraties hebben specifieke voordelen. Wanneer je in de natuur snel wil overschakelen van je verrekijker naar je telescoop, is het sneller en intuïtiever om een dier terug te vinden met een recht model. Bovendien heb je voor een rechte telescoop niet noodzakelijk een statief nodig. Aanleggen tegen een boom, op een rugzak, het dak van de auto… is meestal al voldoende voor een vrij stabiel beeld. Ook voor het gebruik vanuit een voertuig is een rechte telescoop beter geschikt. Aan de andere kant is een telescoop met het oculair in een hoek comfortabeler om te gebruiken en eenvoudiger om mee te observeren. Zo kan je ook naar boven en beneden kijken zonder de hoogte van de telescoop aan te passen. Voor het laatste type heb je wel steeds een statief nodig. Voor een recht model is een statief zeker handig, maar geen must.

TELESCOPEN VOOR DE JACHT

De telescopen die je haast altijd op een statief ziet, zijn weliswaar ook robuust, maar niet zo compact en misschien toch wat te verfijnd voor de harde jachtpraktijk. Daarom heb je ook compacte, lichtere telescopen met een dikke rubberen behuizing die niet alleen robuuster aandoen maar ook eenvoudiger te gebruiken zijn in de jachtpraktijk. Zo’n pure jachttelescoop is het ideale werkpaard voor de bersjager die met zijn rugzak de weidse natuur intrekt, maar ook voor de aanzitjager die met een compacte telescoop de omgeving wil afspeuren. Bovendien is het altijd leuk om een dergelijke kijker in de jachtauto voor het grijpen te hebben. Tot slot is er ook een gulden middenweg. Bepaalde merken bieden namelijk de mogelijkheid van modulaire telescopen waarbij je niet alleen de het oculair kan wisselen - dat is vrij algemeen - maar ook uitwisselbare objectieflenzen met verschillende diameters ter beschikking krijgt, de keuze hebt tussen een opstelling in rechte versie of een versie in hoek etcetera. Veelzijdiger dan dit is bijna niet mogelijk.

HEB JE ER ECHT EEN NODIG?

Wanneer je nog nooit een goede telescoop in de natuur gebruikt hebt, denk je dat je makkelijk zonder kan. Het zijn inderdaad vrij grote toestellen die je ‘extra’ moet meezeulen. Voor veel jagers zijn telescopen deze extra last meer dan waard omdat het niveau waarop je kan aanspreken onvergelijkbaar is met een verrekijker. Het plezier van de hoge vergrotingen, en het oog voor detail dat je daarmee verkrijgt, is echt onbetaalbaar.